کاشت درختان «چوب‌ده» یا زراعت چوب در عرصه‌های مستعد گلستان بویژه زمین‌های شیبدار و حاشیه زمین‌های کشاورزی و نواحی شمالی و کوهستانی استان و حاشیه رودخانه‌ها و زمین‌های مستحدثه ساحلی به باور کارشناسان از فرصت‌های طلایی کسب درآمد برای کشاورزان این استان شمالی محسوب می‌شود که باید با آگاهی بخشی و اهدای بسته‌های تشویقی از این ظرفیت بیشتر بهره بُرد.
به گزارش پایگاه خبری امیدرسان، استان ۲ میلیون نفری گلستان که اقتصاد اصلی ساکنان آن برپایه کشاورزی استوار است، حدود ۶۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی و باغی دارد که به باور کارشناسان اگر فقط ۱۰ درصد این زمین‌ها به زراعت چوب اختصاص یابد تحولی بزرگ در ایجاد درآمد پایدار برای کشاورزان و رونق اقتصادی این استان فراهم خواهد کرد.
تامین مواد اولیه تولید صنایع چوب و کاغذ کشور، حفظ جنگل‌های ارزشمند هیرکانی، تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش آن، تلطیف آب و هوا و تامین اکسیژن و تقویت منابع آب سفره‌های زیرزمینی و جلوگیری از وقوع سیلاب‌های مخرب فصلی و ایجاد اشتغال پایدار و پیشگیری از ریزگردها از دیگر فایده‌های زراعت چوب و توسعه آن در کشور و نیز استان گلستان به شمار می‌رود.
سابقه کاشت درختان چوب‌ده اگرچه در گلستان به‌دهه ۴۰ شمسی بر می‌گردد و در آن دوره در قالب قطعات ۱۰ هکتاری و در مناطق جلگه‌ای شمال استان زراعت چوب اجرا شد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در چند دهه گذشته با استقرار صنایع چوب در استان‌های شمالی کم و بیش این زراعت مورد توجه برخی کشاورزان و علاقمندان و نیز واحدهای تولیدی مرتبط با صنایع چوب قرار گرفت.
اهمیت حفظ عرصه‌های جنگلی از یک طرف و تامین چوب مورد نیاز صنایع از سویی دیگر به همراه فایده‌های کاشت درختان چوب‌ده سبب شد طرح ملی زراعت چوب پس از تصویب قانون تنفس جنگل از اواخر سال ۱۳۹۵ به اجرا گذاشته شود و علاوه بر اجرای این طرح در برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، درصورت نیاز در برنامه هفتم نیز ادامه یابد.
دهه ۸۰ و رونق کشت درختان چوب‌ده در گلستان
کشت درختان چوب‌ده یا زراعت چوب به گفته معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان طی دهه‌های گذشته اگرچه با فراز و نشیب مواجه بوده اما در دهه ۸۰ در راستای اجری طرح نگهداری از جنگل‌های شمال کشور با استقبال کشاورزان و واحدهای تولیدی مرتبط با صنایع چوب، رونق گرفت.
جهانبخش صادقیان با اشاره به ۲ هزار هکتار سطح زیرکشت زراعت چوب در گلستان که بیشتر از گونه «اکالیپتوس» بود، یادآور شد: به سبب سرمای سال ۱۳۸۶ و دمای بیش از منفی ۹ درجه آن سال، بسیاری از درختان دچار خسارت سرمازدگی شدند و همین امر سبب کاهش تقاضا برای کاشت این گونه چوب‌ده سریع رشد در استان شد.
وی اضافه کرد: در یک دهه گذشته دوباره زراعت چوب در گلستان رونق گرفته و علاوه بر اکالیپتوس گونه «صنوبر» هم کشت می‌شود البته کاشت این گونه به سبب سرشت اکولوژی در خاک‌های سبک رشد بهتری دارد و چون بیشتر خاک‌های نواحی شمال این استان سنگین هستند بنابراین صنوبر فقط برای مناطق خاصی از گلستان بویژه شهرستان‌های غرب و دامنه‌های شمالی جنگل‌های این استان مناسب است.
صادقیان ادامه داد:در پنج هزار و ۲۰۰ هکتار از زمین‌های گلستان زراعت چوب انجام می‌شود که این رقم باتوجه به ظرفیت‌های موجود از جمله ۱۱۰ هزار هکتار زمین شیبدار، حدود ۶۰۰ هکتار زمین کشاورزی و کم بازده نواحی شمالی استان بویژه حاشیه رودخانه اترک و زمین‌های مستحدثه ساحلی این سطح تا ۲۰ برابر قابل افزایش است.
گلستان ظرفیت کشت سالی هزار هکتار زراعت چوب را دارد
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گلستان همچنین از توانایی کشت سالانه هزار هکتار زراعت چوب در این استان خبر داد و گفت: سال گذشته در هزار هکتار زراعت چوب انجام شد و برنامه این معاونت درسال جاری هم همین مقدار است که تاکنون نهال مورد نیاز برای ۳۰۰ هکتار آن فراهم شده و بقیه نهال مورد نیاز هم درصورت تامین اعتبار تهیه و در اختیار کشاورزان و علاقمندان به این نوع زراعت قرار داده می‌شود.
صادقیان، هزینه تولید و خرید هر اصله نهال اکالیپتوس و صنوبر را به طور متوسط ۲۰۰ هزار ریال اعلام کرد و افزود: هر هکتار زراعت چوب به هزار و ۱۰۰ اصله نهال نیاز دارد که باید در اختیار کشاورزان، دهیاران روستاها و علاقمندان قرار گیرد.
وی اضافه کرد: با آموزش تولید نهال صنوبر با قلمه به کشاورزان می‌توان نهال مورد نیاز را با کمترین هزینه تامین کرد و کارشناسان این اداره کل آمادگی ارائه مشاوره فنی و آموزش لازم در این خصوص را دارند.
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گلستان همچنین با اشاره به دیربازده بودن زراعت چوب نسبت به سایر محصولات کشاورزی و انتظار حداقل هفت ساله آن برای رسیدن به سود اقتصادی گفت: یک درخت بالغ با سن ۱۰ سال در صورت کاشت اصولی و مراقبت‌های لازم به‌طور متوسط یک تُن وزن پیدا می‌کند که قیمت خرید هر کیلوگرم آن امسال ۸۰ هزار ریال است.
صادقیان افزود: هر درخت بالغ بطور متوسط ۸۰ میلیون ریال ارزش پیدا می‌کند و اگر یک کشاورز یک هکتار زمین خود را به زراعت چوب اختصاص دهد در صورت رعایت شرایط و اصول فنی در یک دوره ۱۰ ساله از هزار و ۱۰۰ نهال کاشته شده، ۸۸ میلیارد ریال درآمد کسب خواهد کرد یعنی سالی هشت میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریال که رقم قابل توجهی است.
کاشت درخت سرمایه‌گذاری پُرسود و مطمئن است
وی همچنین کاشت درخت در گلستان را زراعتی پُرسود دانست و گفت: همه افراد بویژه کشاورزان، شوراها و دهیاران روستاها می‌توانند نسبت به کاشت درخت در حاشیه زمین‌های کشاورزی، حیاط منزل یا حومه روستاها اقدام کنند و در واقع با این اقدام نوعی سرمایه‌گذاری پُرسود و مطمئن انجام دهند.
صادقیان اضافه کرد: برخی کشاورزان معتقدند که کاشت درخت در حاشیه مزارع آنها سبب ایجاد سایه و کُندی رشد گیاه می‌شود اما باید گفت که با کاشت درخت، نوعی بادشکن در اطراف مزرعه ایجاد می‌شود که نفع آن بیشتر از سایه است و مهمتر از آن یک نوع سرمایه‌گذاری پُرسود هم محسوب می‌شود و در بازه زمانی اشاره شده، پولی خوبی به کشاورز می‌رسد.
وی ادامه داد: در زراعت چوب کشاورزان در ۲ سال اول باید هزینه کاشت و نگهداری از نهال‌ها را پرداخت کرد و پس از آن درخت نیاز به هزینه و مراقبتی کمتری نسبت به سایر محصولات کشاورزی دارد.
آغاز توزیع رایگان ۱۳۰ هزار نهال ویژه زراعت چوب در گلستان
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی همچنین از آغاز مرحله نخست توزیع نهال ویژه طرح زراعت چوب در این استان خبر داد و گفت: در این مرحله ۱۳۰ هزار اصله نهال صنوبر و اکالیپتوس بین علاقمندان به این نوع زراعت به صورت رایگان توزیع می‌شود.
صادقیان افزود: کشاورزان و علاقمندان زراعت چوب در گلستان می‌توانند با مراجعه به اداره منابع طبیعی شهرستان محل سکونت شان و ارایه مستندات لازم و بارگذاری مدارک در سامانه ساتک نهال مورد نیاز خود را دریافت کنند.
وی بابیان اینکه تعهد امسال گلستان برای زراعت چوب یک‌هزار هکتار است که به تناسب و تقاضای علاقمندان نهال مورد نیاز تامین و بین آنها توزیع خواهد شد، اضافه کرد: پس از درخواست متقاضی و بازدید عرصه مورد نظر توسط کارشناسان منابع طبیعی و ثبت در سامانه مربوطه، نهال مورد نیاز به فرد داده می‌شود.
مراکز تحقیقات و دانشگاه‌ها کمک کننده زراعت چوب در گلستان
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گلستان همچنین برلزوم همکاری بیشتر مراکز تحقیقات و دانشگاه‌ها بویژه مراکز آموزش عالی بخش کشاورزی برای حمایت از طرح ملی زراعت چوب و ترویج آن در این استان تاکید کرد و گفت: این مراکز باید کمک کنند که چه گونه و چه پهنه‌ای برای کاشت درختان چوب‌ده در گلستان مناسب است.
صادقیان افزود: واحدهای تولیدی مرتبط با صنایع چوب در گلستان هم باید نسبت به انجام مسوولیت اجتماعی خود و تشویق و ترغیب مردم به زراعت چوب در راستای تامین مواد اولیه واحد تولیدی خود اقدام کنند.
وی بابیان اینکه صنایع چوب در گذشته ۲۰ درصداز نیاز خود را از طریق بهره برداری جنگل تامین می کردند، اضافه کرد: این واحدها برای تحقق این مهم و با توجه به توقف بهره‌برداری چوبی از جنگل‌های هیرکانی شمال کشور و محدودیت‌ها در واردات چوب با پوست یا باید نسبت به درختکاری اقدام و یا مردم را به زراعت چوب تشویق کنند.
صادقیان ادامه داد: در گلستان ۲ واحد تولیدی (نئوپان) فعال است که در مجموع سالانه حدود ۵۰۰ هزار تُن چوب مصرف دارند که در صورت توجه به زراعت چوب (تامین نهال و پرداخت تسهیلات به متقاضیان)، تامین بخش زیادی از نیاز این صنایع در استان امکان پذیر است.
اکالیپتوس و صنوبر مناسب زراعت چوب در گلستان
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گلستان همچنین گفت که کاشت اکالیپتوس و صنوبر برای زراعت چوب در این استان مناسب است و فقط کشاورزان و علاقمندان به این زراعت باید نهال مناسب تهیه کنند و در این خصوص از کارشناسان منابع طبیعی مشاوره بگیرند.
صادقیان افزود: بیشتر مناطق گلستان بویژه ۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیبدار و حاشیه زمین‌های کشاورزی آن مستعد زراعت چوب هستند که باید مورد توجه قرار گیرند که در سال‌های گذشته مورد غفلت قرار گرفته‌اند.
وی در پاسخ به اینکه آیا زراعت چوب در زمین‌هخای ملی حاشیه روستاها هم امکان‌پذیر است؟ اضافه کرد: کاشت درخت با استعدادیابی زمین‌های ملی بعد از تهیه و تصویب طرح در قالب ماده سه قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور از طریق مزایده امکان پذیر می‌باشد و همه افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند در مزایده شرکت کنند.
صادقیان ادامه داد: برای بهره‌مندی اهالی یک روستا از طرح ملی زراعت چوب باید شرکت‌های تعاونی در روستاها شکل گیرد و دوم اینکه قانون هم در این بخش اصلاح شود تا اهالی همان روستا بتوانند کاشت درختان و نگهداری از آنها را برعهده بگیرند و از درآمد آن برخوردار شوند.
وی گفت: در سال‌های گذشته بخشی از زمین‌های ملی گلستان که برای کشت زراعت چوب مناسب بودند، شناسایی شدند اما به سبب وجود معارض این امر محقق نشد.
غرس ۱۰ هزار اصله نهال «گز شاهی» در حاشیه اترک
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان همچنین از تهیه ۱۰ هزار اصله نهال از گونه گز شاهی از استان قم برای غرس در نواحی شمالی استان بویژه اراضی حاشیه رودخانه اترک خبر داد و گفت: این گونه ها امسال به صورت آزمایشی غرس می‌شوند.
صادقیان افزود: درصورت به ثمر نشستن این گونه گیاهی که چوب خوبی نیز دارد، توسعه آن در قالب زراعت چوب در دستور کار قرار می‌گیرد تا اهالی مرزنشین مناطق شمالی گلستان از مزایای آن برخوردار شوند.
وی بابیان اینکه زراعت چوب یک فرصت خوب جهت ایجاد درآمد قابل توجه (عالی) برای کشاورزان گلستان است و آنها می‌تواند از این فرصت استفاده کنند، اضافه کرد: اگر فقط ۱۰ درصد از ۶۰۰ هکتار اراضی زراعی کم بازده این استان و نیز بخشی از زمین‌های شیبدار آن به زراعت چوب اختصاص یابد عواید خوبی نصیب مردم و صنایع چوب این استان کم برخوردار خواهد شد.
در همین پیوند یکی از کشاورزان شهرستان رامیان که ابتدا هزار و ۵۰۰ متر از زمین زراعی خود را به زراعت چوب اختصاص داده بود، به خبرنگار ایرنا گفت: اکنون ۲ هکتار زمین خود را که قابلیت کشت شالی دارد، از سه سال پیش درختکاری کردم.
احمد رجبلو افزود: از محل درآمد فروش چوب زمین هزار و ۵۰۰ متری توانستم یک دستگاه تراکتور خریداری کنم به همین علت از سه سال قبل نیز زمین ۲ هکتاری خود را به زراعت چوب اختصاص دادم.
وی بابیان اینکه درآمد هر هکتار زراعت چوب حداقل سه برابر درآمد محصول شالی است، اضافه کرد: اگرچه مدت بازدهی زراعت چوب پنج تا هفت سال است اما ارزش آن را دارد زیرا هم به حفظ جنگل‌ها و محیط زیست کمک می‌کند و هم به تلطیف هوا و تامین اکسیژن و گردشگری.
رجبلو که تاکنون توانسته دیگر کشاورزان را هم به کشت زراعت چوب ترغیب کند و حدود ۴۰ هکتار زمین‌های زراعی منطقه را به این زراعت پُرسود تشویق کند، ادامه داد: بسیاری از کشاورزان تمایل به زراعت چوب دارند اما مساحت زمین آنها کم است و چون منبع درآمد خانواده‌شان از زمین تامین می‌شود نمی‌توانند به زراعت چوب روی آورند.
وی پیشنهاد کرد: مسوولان یا واحدهای تولیدی صنایع چوب می‌توانند با حمایت از چنین کشاورزانی و پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به آنها، زمینه را برای زراعت چوب و توسعه آن فراهم کنند.
به هرحال به نظر می‌رسد، زراعت چوب یک فرصت طلایی برای ایجاد درآمد و اشتغال پایدار برای کشاورزان گلستان و برخورداری از دیگر مزایای اشاره شده آن برای اهالی این استان باشد که توسعه و رونق آن نیاز به حمایت و ترویج بیشتر این صنعت پول‌ساز از سوی متولیان امر و صاحبان صنایع مرتبط با چوب دارد.
