به گزارش پایگاه خبری امید‌رسان، گزارش نشریه علمی ساینس در مورد اقدامات موفق دولت ایران برای احیای خلیج گرگان تاکید دارد که این خلیج، بزرگترین خلیج در دریای خزر، یک مجموعه زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی ارزشمند محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، این خلیج و مناطق اطراف آن به دلیل کاهش سطح آب دریای خزر، تجمع رسوبات، رشد نامتعادل گیاهان دریایی، و بسته شدن کانال‌ها با چاله‌های زیاد، با چالش‌های زیست‌محیطی مواجه بوده است.
در سال ۲۰۲۲، سازمان بنادر و دریانوردی ایران کانال آشوراده را به طول ۱۱ کیلومتر لایروبی کرد تا خلیج گرگان را به دریای خزر متصل کند. این کانال باعث ورود آب به حجم ۱.۵ میلیارد مترمکعب از دریای خزر به خلیج گرگان شد. این اقدام منجر به افزایش سطح آب خلیج گرگان به ارتفاع ۴۰ سانتیمتر شد و تاثیر مثبتی بر محیط زیست این منطقه داشت. این افزایش سطح آب باعث احیای حدود ۳ هزار هکتار از مساحت خشک شده در امتداد دریای خزر شد و شوری آب نیز کاهش یافت.
این گزارش تاکید دارد که برای حفاظت بلندمدت از خلیج گرگان و همچنین دریای خزر، ایران نیازمند برنامه‌های کامل و هماهنگ در زمینه نظارت و کنترل، مدیریت آب، طراحی طرح‌های جامع برای مواقع حاد آب و هوایی مانند خشکسالی و سیل، استفاده موثر از منابع آب و خاک، و اجرای قوانین حفاظتی است. حفظ محیط زیست و حقوق انسان‌ها در بهره‌برداری از این منطقه نیز باید در اولویت قرار گیرد.
خلیج گرگان، که ترکیبی از تالاب‌ها و تپه‌های شنی است، به عنوان زیستگاهی برای طیف گسترده‌ای از گیاهان و جانوران محسوب می‌شود. در این خلیج، پنج گونه از ماهیان خاویاری در معرض خطر انقراض قرار دارند. همچنین، ۲۸۸ گونه از پرنده‌های بومی و مهاجر، از جمله ۱۵ گونه که در خطر بالا قرار دارند، در این منطقه زندگی می‌کنند. فوک خزری نیز کوچکترین فوک روی زمین است.
متأسفانه، خشک شدن خلیج گرگان باعث افزایش خطر انقراض این گونه‌ها شده و ممکن است منجر به افزایش شوری و اسیدیته آب، از بین رفتن زیستگاه جانوران و گیاهان، تخریب خاک، فروپاشی زنجیره غذایی، و حتی راه افتادن طوفان نمک شود که یادآور مرگ فاجعه‌بار دریای آرال است.
در سال ۲۰۲۲، سازمان بنادر و دریانوردی ایران به طول ۱۱ کیلومتر کانال آشوراده را لایروبی کرد و این کانال خلیج گرگان را به دریای خزر متصل کرد. اقداماتی همچون نصب رسوب‌گیر و کشت گیاهانی سازگار با آب شور به نام سالیکورنیا، در کنار بازگشایی کانال آشوراده، منجر به ورود ۱.۵ میلیارد مترمکعب آب از دریای خزر به خلیج گرگان شد. این افزایش حجم آب باعث ارتفاع سطح آب این خلیج به مقدار ۴۰ سانتیمتر شد. این اقدام نه تنها حدود ۴۰۰ متر از نواحل ساحلی را که خشک شده بودند دوباره پر کرد، بلکه ۳ هزار هکتار از مساحت خلیج را نیز احیا کرد. شوری آب هم از ۴۸ واحد در هزار به ۲۷ واحد در هزار کاهش یافت. این اقدامات نه تنها به احیای اکوسیستم منطقه کمک کردند بلکه به حفظ تنوع زیستی و زیبایی طبیعت نیز کمک نمودند.
تداوم و پایداری این موفقیت به سلامت دریای خزر بستگی دارد. اگر روند کاهش سطح آب خزر ادامه یابد، دولت ایران باید به جای اعتماد به نیروی جزر و مد، به پمپاژ آب به خلیج اقدام کند.
برای حفاظت از خلیج گرگان در بلندمدت، ایران باید همزمان اقداماتی برای حفاظت از این خلیج و همچنین دریای خزر انجام دهد. این اقدامات می‌توانند شامل تأسیس یک سیستم نظارت و کنترل جامع، اصلاح رویه‌های مدیریت آب، تدوین طرح‌های جامع برای مواقع حاد آب و هوایی نظیر خشکسالی و سیل، مدیریت مؤثر از منابع آب و خاک و تدوین قوانین حفاظتی باشند.
احیای خلیج گرگان و حفاظت از آن نه تنها به نفع انسان‌هاست که باعث ترقی و رشد اقتصاد منطقه می‌شود، بلکه ایران نیز باید به حفظ محیط زیست و توسعه گردشگری و تفریحات دریایی در این منطقه اهتمام بیشتری داشته باشد.
فعالیت‌های انجام شده برای احیا و حفظ خلیج گرگان هم باید همگانی باشد، از جمله تضمین اکوسیستم محلی و حقوق انسان‌ها در بهره‌برداری از آن را محافظت کند.
