صنعت ملایر روزهای پرفروغی را می‌گذراند و در آستانه ثبت دستاوردی بزرگ در حوزه صنایع غذایی است، پروژه پرتوفرایند غرب کشور با هدف فعال سازی سامانه‌های پرتودهی پیشرفته به منظور بهبود ایمنی و کیفیت محصولات غذایی بزودی در این شهرستان مورد بهره برداری قرار می گیرد.
به گزارش پایگاه خبری امیدرسان، سازمان انرژی اتمی ایران با همکاری بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان در حال توسعه زیرساخت‌های پرتودهی در نقاط مختلف کشور از جمله ملایر است.
پرتودهی جدیدترین فناوری برای بهبود ایمنی و کیفیت محصولات غذایی به شمار می رود، در این فناوری با استفاده از پرتوهای یون‌ساز همچون پرتوهای گاما، الکترون و ایکس می‌توان میکروارگانیسم‌های مضر را نابود کرد و از اتلاف محصولات غذایی در اثر جوانه زدن و کپک زدن جلوگیری کرد و در عین حال خواص تغذیه‌ای، طعم، رنگ، بو و مزه آنها را بدون تغییر نگه داشت و همچنین مدت زمان انبارمانی محصولات غذایی را افزایش داد.
پرتودهی به عنوان جایگزین روش‌های شیمیایی، در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده و امروزه بیش از ۷۰ کشور جهان پرتودهی حدود ۱۰۰ نوع از محصولات غذایی را مجاز می‌دانند، این در حالیست که علاوه بر پرتودهی محصولات غذایی، از سامانه‌های پرتودهی برای استریل کردن تجهیزات پزشکی، فرآوری مواد پلیمری، تولید محصولات قابل انقباض حرارتی، سیم و کابل نسوز و تصفیه آب نیز استفاده می‌شوند.
در اهمیت پرتودهی باید اذعان کرد قابلیت پرتودهی محصولات بسته‌بندی شده با پوشش‌های مختلف، سرعت زیاد تاثیرگذاری و امکان استفاده از محصول بلافاصله پس از پرتودهی، سرعت بالای پرتودهی برای محصولات با حجم زیاد، قابلیت نابودی میکروارگانیسم‌ها توسط پرتوها بدون ایجاد پسمان و پرتوزایی، بالا نرفتن دمای محصولات ضمن فرآیند پرتودهی(روش پاستوریزه سرد) و اقتصادی بودن فرآیند، مزیت‌هایی است که پرتوفرآوری در مقایسه با روش‌های دیگر دارد.
ماندگاری محصولات غذایی با فناوری پرتوفرآوری
تولیدات کشاورزی و محصولات صنعتی غرب کشور به ویژه استان همدان و شهرستان دارای ظرفیت مناسب برای پرتوفرآوری است که می‌توان به محصولات کشاورزی و باغی همچون کشمش، گردو، بادام، خشکبار، میوه آجیلی، سیر، سیب‌زمینی، پیاز و حبوبات، مواد غذایی همچون انواع ادویه‌جات، چاشنی‌ها، پودرهای خوراکی، سبزیجات خشک، گیاهان دارویی، دمنوش‌های گیاهی و زعفران و تجهیزات یکبار مصرف پزشکی و محصولات بهداشتی همچون انواع ایمپلنت و پروتز، سر سرنگ، سوزن و نخ بخیه، گاز استریل، تجهیزات آزمایشگاه، پودر بچه؛ نخ دندان و محصولات آرایشی اشاره کرد.
آزمایش‌ها و مطالعاتی که فقط در زمینه پرتودهی سیر در استان همدان انجام شده، امسال بیش از ۵۰ هزار تُن سیر در این استان تولید شده که تنها ۱۰ هزار تُن آن فرآوری می‌شود، در حالی‌که سیر جزء ۱۰ محصول صادراتی کشور است و باید در برندسازی از ظرفیت بخش خصوصی استفاده شود.
آزمایش‌ها و مطالعاتی که فقط در زمینه پرتودهی سیر در استان همدان انجام شده نشان می دهد امسال بیش از ۵۰ هزار تُن سیر در این استان تولید شده که تنها ۱۰ هزار تُن آن فرآوری می‌شود، در حالی‌که سیر جزء ۱۰ محصول کشاورزی صادراتی کشور است و باید در برندسازی از ظرفیت بخش خصوصی استفاده شود.
بر اساس مطالعات انجام شده در مرکز تحقیقات کشاورزی همدان با همکاری پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای کرج، هر ساله بخشی از سیر تولیدی به دلیل مشکلاتی از قبیل جوانه‌زنی و به دنبال آن چروکیدگی و افت وزنی ضایع می‌شود، به طوری‌که در انبارهای سنتی کشاورزان پس از ۶ ماه نگهداری، ۵۶ درصد سیر سفید جوانه می‌زند و در تحقیق دیگری بیان شده در انبارهای سنتی کشاورزان پس از ۶ ماه ۱۰۰ درصد سیر صورتی جوانه می‌زند و پیرو آن قابلیت بازارپسندی خود را از دست می‌دهد، موضوعی که برای دیگر محصولات کشاورزی نیز صدق می‌کند.
در همین راستا کار ایجاد مجتمعی در زمینه پرتوفرآوری مواد غذایی، محصولات کشاورزی، مواد پلیمری و استریل کردن تجهیزات پزشکی در سال ۱۴۰۰ در شهرستان ملایر کلید خورد.
سرمایه‌گذاری هشت هزار میلیارد ریالی برای مرکز پرتودهی غرب کشور
مجتمع پرتو فرآیند غرب کشور بهمن سال ۱۴۰۱ در زمینی به مساحت حدود ۱۲۰ هزار مترمربع در کیلومتر ۱۸ جاده ملایر به اراک احداث شد و شامل سالن‌های پرتودهی به مساحت حدود ۱۴ هزار مترمربع و فضاهای اداری، آزمایشگاهی، تاسیساتی و رستوران به مساحت حدود ۶ هزار مترمربع است.
طرح توسعه این مجتمع شامل ۱۸ سالن به مساحت تقریبی ۴۵ هزار مترمربع به عنوان سالن‌های پیش‌نیاز فرآیند پرتودهی شامل شستشو، سورتینگ و بسته‌بندی اولیه) و پس‌نیاز فرآیند پرتودهی (شامل بسته‌بندی عرضه به بازار، انبارداری و سردخانه‌ها) نیز در دست اقدام است.
در این مجتمع با بهره‌برداری از انواع سامانه‌های پرتودهی مدرن (پرتوهای گاما، الکترون و ایکس) و آزمایشگاه‌های پیشرفته (میکروبیولوژی، مواد غذایی، دزیمتری و پلیمر) و همچنین اخذ استانداردها و گواهینامه‌های بین‌المللی طیف وسیعی از محصولات پرتودهی می شوند.
مدیرعامل مرکز پرتودهی غرب کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: مجتمع پرتوفرآیند غرب کشور بزرگترین مجتمع پرتودهی کشور و خاورمیانه خواهد شد که اکنون توسط شرکت دیدار در حال ساخت و راه‌اندازی است و فاز نخست آن همزان با دهه فجر امسال به بهره‌برداری می‌رسد.
«محسن ملکی» افزود: در راستای توسعه روش‌های مختلف پرتودهی و متنوع‌سازی کاربرد پرتوها جهت تأمین نیازهای کشور، با مشاوره و نظارت شرکت توسعه کاربرد پرتوهای ایران، نسبت به ساخت و راه‌اندازی انواع سامانه‌های جدید پرتودهی(سامانه پرتودهی گامای استخری، سامانه پرتودهی الکترون از نوع شتاب‌دهنده ELV، سامانه پرتودهی الکترون و اشعه ایکس از نوع شتاب‌دهنده LINAC) و آزمایشگاه‌های پیشرفته (میکروبیولوژی، مواد غذایی، دزیمتری و پلیمر) اقدام کرده ایم.
بهره‌برداری از فاز نخست مرکز پرتوفرآیند غرب کشور در دهه فجر
وی گفت: ماموریت اصلی ما اجرای یک طرح کلان ملی با هدف کمک به تامین امنیت غذایی در کشور، جلوگیری از ضایع شدن سرمایه در کشور، ارتقای سطح سلامت جامعه، انطباق با استانداردهای جهانی جهت افزایش صادرات و همچنین تحقیق، توسعه و نوآوری در بکارگیری فناوری پرتودهی است.
مدیرعامل مرکز پرتوفرآیند غرب کشور ادامه داد: در حال حاضر ۲ طرح پیشنهادی ما در ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با عناوین “ارتقای ایمنی و کیفیت محصولات غذایی با استفاده از سامانه پرتودهی گامای استخری و پرتوفرآوری خوراک طیور با استفاده از باریکه الکترون و اشعه ایکس” مورد پذیرش قرار گرفته است.
مدیرعامل مرکز پرتوفرآیند غرب کشور: در این مجتمع استفاده از سامانه‌های متنوع پرتودهی برای بهبود ایمنی و کیفیت محصولات غذایی، استریل کردن تجهیزات پزشکی و فرآوری مواد پلیمری مد نظر قرار گرفته شده و ماموریت اصلی شرکت کمک به تامین امنیت غذایی در کشور، ارتقای سطح بهداشت و سلامت جامعه و انطباق با استانداردهای جهانی جهت افزایش صادرات است.
ملکی افزود: این مرکز از نظر تنوع در سامانه‌های پرتودهی و از لحاظ وسعت، به یک مجتمع پرتو فرآیند بی‌نظیر در خاورمیانه تبدیل خواهد شد.
به گفته وی؛ روند اجرایی این طرح کلان ملی در سه فاز شامل فاز اول “سامانه پرتودهی گامای استخری (بومی‌سازی شده، اولین نمونه در کشور)، فاز دوم “سامانه پرتودهی الکترون و ایکس از نوع LINAC (وارداتی، اولین نمونه در کشور) و فاز سوم “سامانه پرتودهی الکترون از نوع ELV (وارداتی، دومین نمونه در کشور) در حال اجرا است.
مدیرعامل مرکز پرتوفرآیند غرب کشور ادامه داد: در این مجتمع استفاده از سامانه‌های متنوع پرتودهی برای بهبود ایمنی و کیفیت محصولات غذایی، استریل کردن تجهیزات پزشکی و فرآوری مواد پلیمری مد نظر قرار گرفته شده و ماموریت اصلی شرکت کمک به تامین امنیت غذایی در کشور، ارتقای سطح بهداشت و سلامت جامعه و انطباق با استانداردهای جهانی جهت افزایش صادرات است.
ملکی یادآور شد: در حال حاضر فاز نخست مجتمع با پیشرفت فیزیکی حدود ۸۰ درصد در دست اجرا است و در حال نصب تجهیزات و آماده‌سازی برای بهره‌برداری در دهه فجر است و مطالعات فنی و اقتصادی فازهای دوم و سوم نیز انجام شده و به محض تامین اعتبار، فاز اجرایی آنها آغاز خواهد شد.
وی با بیان اینکه فاز اول این مجموعه کمتر از یکماه آینده همزمان با ایام دهه فجر افتتاح می‌شود، گفت: مجموع سرمایه‌گذاری برای این مرکز پنج هزار میلیارد ریال است و کل سرمایه‌گذاری در سه فاز هشت هزار میلیارد ریال برآورد شده است.
ملکی خاطرنشان کرد: سالانه ۳۰ درصد از محصولات تولیدی کشاورزی به دلیل شرایط نامساعد نگهداری و دیگر مشکلات از بین می‌رود که در پرتودهی این امکان وجود دارد عمر محصولات ارتقاء یابد و در زمینه مسائل پزشکی و درمانی که عفونت‌های بیمارستانی بزرگترین مشکل کنونی است، به راحتی این موضوع با استریل کردن در سامانه‌های پرتودهی قابل حل است.
اجازه نمی‌دهیم خللی در مسیر تولید ایجاد شود
سرپرست فرمانداری ویژه ملایر نیز رونق تولید و حمایت از واحدهای تولیدی و اشتغال و سرمایه‌گذاری را از اولویت‌های مهم این شهرستان برشمرد و گفت: مرکز پرتودهی غرب کشور نمونه بارز جهش تولید است که با حضور سرمایه‌گذار و ایجاد بسترهای مساعد سرمایه‌گذاری، فاز نخست این پروژه عظیم ملی در آستانه بهره‌برداری است.
«سیدرسول حسینی» ادامه داد: برای اجرای مجموعه بسیار وسیع با عزم جدی سرمایه‌گذار بخش خصوصی، پنج هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شده و برای تکمیل این طرح در فازهای بعدی، سه هزار میلیارد ریال در سطح ملی وعده داده شده که در اختیار این مجموعه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه فاز نخست این طرح در دهه فجر به بهره‌برداری می‌رسد و برای ۷۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد خواهد شد، ابراز امیدواری کرد: فاز دوم و سوم مرکز پرتودهی غرب کشور با حمایت استاندار همدان و پیگیری نمایندگان ملایر اجرایی شود که بزرگترین مرکز پرتودهی غرب کشور و خاورمیانه است.
فرماندار: با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در آینده نزدیک فاز نخست آن در دهه فجر به بهره‌برداری می‌رسد و برای ۷۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد خواهد شد و این مرکز بزرگترین مرکز پرتودهی غرب کشور و خاورمیانه است.
سرپرست فرمانداری ویژه ملایر این شهرستان را یکی از قطب‌های مهم کشاروزی دانست و بیان کرد: برای محصولات کشاورزی همچون انگور و فرآورده‌های آن، سیر و سیب زمینی و دیگر محصولات کشاورزی در استان همدان، منطقه و غرب کشور کمتر کار شده و ایجاد مرکز پرتودهی یک اقدام منحصر به فرد در حوزه دانش‌بنیان است که با اجرای هر سه فاز، پرتودهی و نگهداشت محصولات کشاروزی با موازین بهداشتی را داشته باشیم.
وی افزود: اعطای تسهیلات مورد نیاز برای تسریع در روند اجرایی پروژه، از مهمترین دغدغه‌ها و نیازهای سرمایه‌گذار طرح بود که هفته گذشته با قید فوریت این موضوع در ستاد تسهیل و رفع موانع تولید شهرستان ملایر با حضور تیم اقتصادی استان همدان و سرپرست فرمانداری ویژه ملایر بررسی و مقرر شد سه هزار میلیارد ریال تسهیلات برای خرید و نصب تجهیزات مرکز پرتودهی غرب کشور از طریق بانک کشاورزی در اولویت پرداخت قرار گیرد.
رهاورد:
استان همدان یکی از قطب‌های کشاورزی کشور محسوب می‌شود و محصولاتی از قبیل کشمش ملایر، گردوی تویسرکان و سیر همدان به ثبت جهانی رسیده است، حال با جهانی شدن محصولات کشاورزی استان همدان انتظار می‌رود فرآوری، بسته‌بندی، برندسازی و صادرات این محصولات مورد توجه بیشتری قرار گیرند که مرکز پرتودهی غرب کشور گام موثرری در این زمینه است.
موضوع پرتودهی محصولات، یکی از برنامه‌های مهم سازمان جهاد کشاورزی استان همدان است و هزینه پرتودهی جهت افزایش زمان انبارمانی محصول، کم است و چنانچه صادرکنندگان با مزایای پرتودهی آشنا شوند، به طور قطع از آن استقبال زیادی خواهند کرد.
علاوه بر بهره‌گیری از مزایای فراوان پرتوفرآوری محصولات غذایی، انتظار می‌رود پیشرفت‌ها در فناوری پرتودهی، همچون توسعه سامانه‌های پرتودهی کارآمد و مقرون به صرفه (سامانه پرتودهی گامای خودحفاظ استخری) با کاهش هزینه‌های پرتوفرآوری و افزایش کارایی آن، رشد بازار خدمات پرتوفرآوری محصولات غذایی در سال‌های آینده در کشور بیشتر شود، این اقدام همچنین با جلوگیری از هدررفت سرمایه کشور و رعایت استانداردهای جهانی به افزایش صادرات محصولات غذایی و ارزآوری کمک می‌کند.
