محققان دانشگاه علوم پزشکی تبریز طی تحقیقاتی که با حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام و به چاپ مقاله در انتشارات معتبر Nature منتهی شده از کوانتوم دات‌های متصل به اگزوزوم برای انتقال و ردیابی داروی متوتروکسات در سلول‌های سرطانی پستان استفاده کردند.
به گزارش پایگاه خبری امیدرسان، تلاش برای به حداقل رساندن عوارض دارو‌ها به‌ویژه دارو‌های درمان بیماری‌های صعب‌العلاج نظیر سرطان یکی از موضوعات مهم و مدنظر محققان و بنیاد ملی علم ایران بوده است.
فهیمه کاظمی نوا، دانش آموخته دکتری تخصصی شیمی آلی از دانشگاه تبریز و پژوهشگر دانشگاه علوم پزشکی تبریز که در طرح پسادکتری خود با راهنمایی محمد نوری، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تبریز به این دستاورد رسیده در توضیح این طرح گفت: سرطان یکی از مهمترین بیماری‌هایی است که در اقصی نقاط جهان سلامت بشر را تهدید می‌کند و شیمی‌درمانی یکی از راه‌های رایج درمان سرطان محسوب می‌شود. یکی از معایب بزرگ این روش، اختصاصی نبودن داروی ضدسرطان است؛ بدین معنی که دارو، علاوه بر اینکه موجب مرگ سلول سرطانی می‌شود بر سلول‌های سالم نیز اثر گذاشته و آن‌ها را از بین خواهد برد. از این‌رو سیستم‌های دارورسانی نوین جهت غلبه بر این مشکلات مورد توجه قرار گرفته‌اند.
وی افزود: اگرچه نانوذرات پلیمری یا معدنی اغلب به عنوان نانوحامل استفاده می‌شوند اما اخیراً از نانومواد جدیدی به نام کوانتوم دات‌ها به‌عنوان جایگزینی ارزشمند استفاده می‌شود. مواد پایه کربنی که با نام نقاط کوانتومی کربنی یا کربن دات‌ها نیز شناخته می‌شوند، به دلیل خواص منحصربه‌فردی نظیر زیست‌سازگاری بالا، عدم سمیت و حلالیت بالا در محیط‌های آبی قابلیت این را دارند که بدون هیچ نگرانی برای کاربرد‌های داروسازی و همچنین تصویربرداری زیست‌پزشکی مورد استفاده قرار گیرند.
این پژوهشگر در ادامه بیان کرد: اگرچه نانوذرات مصنوعی هم به‌عنوان حامل فعالیت می‌کنند اما اگزوزوم‌ها نانوذرات طبیعی هستند؛ بنابراین قابلیت سازگاری بیشتری دارند و در محیط زیست تجزیه می‌شوند و دارای سمیت و ایمنی‌زایی کمی هستند. وزیکول‌های خارج سلولی دیگر مثل لیپید‌ها، پروتئین‌ها، گیرنده‌ها و مولکول‌های اثرگذار نیز بیولوژیک هستند، اما آن‌ها نسبت به اگزوزوم‌ها بزرگتر و ناهمگن‌تر هستند، بنابراین کاربرد آن‌ها برای بارگذاری و تحویل دارو محدود است.
وی ادامه داد: هدف این طرح پژوهشی، سنتز و بررسی نوعی سامانه دارویی جدید است که شامل نقاط کوانتومی بر پایه مواد طبیعی برای ردیابی و تصویربرداری می‌باشد و داروی متوتروکسات که به‌عنوان یک داروی مؤثر در درمان بعضی از سرطان‌ها از جمله سرطان پستان کاربرد دارد در این سامانه بارگذاری می‌شود.
کاظمی نوا در پایان خاطر نشان کرد: با پیشرفت سریع علم و فناوری، تمرکز فزاینده‌ای روی عوامل درمانی چند منظوره وجود دارد که می‌توانند سرطان را در داخل بدن تشخیص دهند و درمان کنند. تلاش برای ایجاد روش‌های انتقال دارو همچون استفاده از نانوذرات برای انتقال کنترل شده دارو به سلول‌های سرطانی به‌منظور به حداقل رساندن عوارض جانبی و بهبود کارآیی درمانی امری ضروری است.
بر اساس نتایج حاصل در مطالعات برون‌تنی(in vitro)، نانوحامل سنتز شده با قابلیت دارورسانی هدفمند از اثرات جانبی و مخرب دارو‌های ضدسرطان بر روی بافت‌های سالم اطراف تومور کاسته و اثربخشی دارو را نیز افزایش داده است. نتایج این طرح می‌تواند گامی بزرگ در جهت درمان مؤثر سرطان و به حداقل رساندن عوارض جانبی دارو‌های شیمی درمانی باشد.
